Czym oddychać i za ile? Wentylacja dla domu

Człowiek bez jedzenia przeżyje trzy tygodnie. Bez wody - trzy dni. A bez powietrza? Budując nowy dom warto mocno zastanowić się, czym będziemy w nim oddychać i ile będzie nasz kosztowało oddychanie wewnątrz pełną piersią…

Budujemy dom. Oczywiście nowoczesny i energooszczędny: doskonały system grzewczy, doskonała izolacja ścian i dachu, szczelne okna… Wszystko, aby maksymalnie obniżyć koszty ogrzewania. W Polsce wciąż jeszcze bardzo niewielu inwestorów zwraca uwagę na wykonanie właściwego systemu wentylacyjnego, który jest niezbędnym elementem domu wykonanego przy użyciu nowoczesnych technologii. Zaczynamy żyć w domach przypominających zamknięte torby foliowe, w których naturalna wymiana powietrza przestaje być możliwa.

Systemy wentylacyjne
Wiemy już, że nowoczesny dom wymaga zastosowania adekwatnego, również nowoczesnego systemu wentylacyjnego. Wentylacja naturalna (grawitacyjna) w domu o szczelnych ścianach i oknach przestaje działać. Kominy - zamiast usuwać powietrze na zewnątrz często stają się źródłem intensywnego nawiewu zimnego powietrza. Użytkownicy często wręcz sami zaklejają kratki grawitacyjne, które działając "wstecz" powodują przechłodzenie łazienek. Budując energooszczędny dom warto więc pomyśleć o wentylacji mechanicznej, która - w przeciwieństwie do tradycyjnej - zapewnia większy komfort poprzez zapewnienie stałego przepływu odpowiedniej ilości powietrza.

Trzy podstawowe typy wentylacji mechanicznej to:

- wentylacja nawiewna - gdzie świeże powietrze z zewnątrz nawiewane jest do wnętrza budynku przy pomocy wentylatorów, zaś jego nadmiar uchodzi przez szczeliny w budynku (np. istniejące otwory kominowe czy okienne). Poza zwiększeniem ilości świeżego powietrza system ten powoduje zimą znaczne schłodzenie wnętrza budynku. Zalecany jest w budynkach dysponujących znacznym nadmiarem ciepła, które należy usuwać na zewnątrz, np. w budynkach inwentarskich - nowoczesnych kurnikach czy oborach. Trudno więc nazwać go energooszczędnym w przypadku zastosowania w domu jednorodzinnym.

- wentylacja wywiewna - gdy powietrze zużyte usuwane jest na zewnątrz przy pomocy wentylatorów zamontowanych np. w łazienkach, przy pomocy tzw. wentylatorów centralnych. Opcją systemu wywiewnego jest tzw. wentylacja hybrydowa, polegająca - w dużym uproszczeniu - na polepszeniu działania kominów za pomocą wentylatorów montowanych najczęściej na szczytach przewodów kominowych. Aby systemy takie działały skutecznie niezbędne jest pozostawienie odpowiedniej wielkości otworów nawiewowych w oknach lub ścianach, analogicznie jak ma to miejsce w przypadku wentylacji grawitacyjnej. Brak otworów spowoduje powstanie podciśnienia w mieszkaniu, a w efekcie zatrzymanie ruchu powietrza mimo "mielenia go" przez pracujące wentylatory. System taki stanowi często uzupełnienie istniejącej i niedziałającej instalacji wentylacji grawitacyjnej, wymuszając ruch powietrza w kanałach wentylacyjnych. Częsty brak otworów zapewniających nawiew świeżego powietrza powinien stac się problemem zanikającym - zgodnie z najnowszymi, obowiązującymi od 01.01.2009 przepisami budowlanymi w przypadku stosowania wentylacji grawitacyjnej lub wywiewnej niezbędne jest zapewnienie dopływu odpowiedniej ilości świeżego powietrza poprzez odpowiednie otwory pozostawione w oknach lub przegrodach budowlanych. Ciekawym rozwiązaniem, bardzo popularnym w Szwecji jest zastosowanie tzw. terminali powietrznych EasyVent, zapewniających nawiew świeżego powietrza w budynkach wyposażonych w wentylację wywiewną lub grawitacyjną. Ze względu na zasysanie dużych ilości chłodnego powietrza zimą system taki trudno jest jednak nazwać energooszczędnym, choć ze względu na prostotę montażu oraz stosunkowo niskie koszty instalacyjne stosowany jest on w Polsce nader często. Mankamentem tego systemu jest częste uzupełnianie go przez użytkowników niezadowolonych z intensywnego nawiewu zimnego powietrza przez otwory wentylacyjne w dodatkowe uszczelnienia w postaci waty czy taśmy klejącej skutecznie zakrywających szczeliny nawiewowe i blokujące przepływ powietrza.

Wentylacja nawiewno-wywiewna - to system, w którym powietrze nawiewane jest, jak również usuwane przy pomocy wentylatorów umieszczonych w centrali wentylacyjnej. Powietrze transportowane jest za pośrednictwem kanałów wentylacyjnych. Zapewnia on pełną kontrolę ilości świeżego powietrza w budynku. System nawiewno-wywiewny z odzyskiem ciepła to system wyposażony w rekuperator - a właściwie centralę wentylacyjną nawiewno-wywiewną z odzyskiem ciepła, dzięki któremu możliwe jest odzyskanie ciepła z powietrza usuwanego z budynku i przekazanie go do powietrza świeżego. Mimo stosunkowo wysokich kosztów instalacji warto zainwestować w tego typu rozwiązanie - średnia oszczędność na kosztach ogrzewania dla domu o powierzchni ok. 150m2 wynosi nawet od 3000 do 4000 PLN rocznie, oczywiście w porównaniu z analogicznym budynkiem wyposażonym w działającą wentylacje grawitacyjną. Według badań przeprowadzonych w Niemczech zapotrzebowanie budynku na energię zmniejsza się średnio o 54%, jeśli wyposażymy go w system wentylacji z rekuperatorem przeciwprądowym wysokiej klasy. W najnowocześniejszych systemach tego typu często temperatura powietrza nawiewanego niemal nie różni się od temperatury powietrza usuwanego z budynku…

Termomentry ukazujące pracę rekuperatora ComfoAir500 - podczas pracy wentylacji różnica pomiędzy usuwanym zużytym powietrzem a świeżym nawiewanym wynosi zaledwie 1oC!

Porównując wentylację nawiewno wywiewną i grawitacyjną warto zauważyć, że w domu o powierzchni ok. 160 m2 łączna powierzchnia wszystkich kominowych otworów wentylacyjnych może wynosić nawet 1m2! Aby uzmysłowić sobie ten fakt obrazowo wyobraźmy sobie, że wszystkie kominy czy kratki domowej wentylacji grawitacyjnej łączymy w jedną wielką i umieszczamy w suficie na środku salonu. Okazuje się, że przez 365 dni w roku mamy tam otwór wielkości blatu sporego stołu! I zgodnie z przepisami nie wolno nam jej niczym zatkać, a zgodnie z prawami fizyki ciepło będzie przez tego typu otwory uciekało w górę… Ile będzie kosztowało ogrzanie takiego salonu i domu - to następna kwestia…

Jak przygotować dom do rekuperacji?

Decyzję o wyborze typu wentylacji należy podjąć już na etapie projektowania budynku. Wentylacja grawitacyjna oraz mechaniczna wywiewna korzysta z murowanych kominów wentylacyjnych. Błędne jest mniemanie, że są to systemy najtańsze - koszt wymurowania tylko jednego komina, wliczając w to obróbki dekarskie, materiały wykończeniowe oraz pracę wykonawcy wynosi od 5 do nawet 12 tys PLN. Koszt wykonania dobrej klasy systemu wentylacji nawiewno-wywiewnej z rekuperatorem dla domu ok. 160m2 oscyluje w przedziale między 20 a 30 tys PLN. Drożej? Nic bardziej błędnego: zlikwidujmy dwa kominy wentylacji grawitacyjnej, zainstalujmy okna bez mikrowentylacji (tańsze!), system grzewczy pomniejszony o jakieś 30 do 50% - zarówno piec i kaloryfery dla domu z rekuperatorem muszą być mniejsze - i koszty wyrównują się lub nawet przechylają na korzyść rekuperacji. Dlaczego mniejszy piec CO? Okazuje się, że w nowoczesnym domu energooszczędnym straty ciepła na wentylacji mogą wynosić nawet 60 do 80% całkowitych strat ciepła budynku. Odzyskując około 90% ciepła z powietrza usuwanego na zewnątrz znacznie zmniejszamy zapotrzebowanie energetyczne budynku. Według badań przeprowadzonych w Niemczech zapotrzebowanie budynku na energię zmniejsza się średnio o 54%, jeśli wyposażymy go w system wentylacji z rekuperatorem przeciwprądowym wysokiej klasy. Dla uzupełnienia warto dodać, że domy budowane kilkanaście czy kilkadziesiąt lat temu metodami tradycyjnymi traciły znacznie więcej ciepła przez ściany czy dach, stąd straty ciepła przez system wentylacyjny jeszcze całkiem niedawno definiowano na poziomie około 20%...

Budynek powinien zostać przygotowany do umieszczenia w nim kanałów wentylacyjnych o dość sporych średnicach - zazwyczaj od 100 do 250mm. Kanały umieszczone mogą zostać w sufitach podwieszanych, na poddaszu , w ściankach kolankowych lub odpowiednich szachtach. Do każdego z pomieszczeń budynku doprowadzany jest co najmniej jeden przewód wentylacyjny. Powietrze wywiewane jest z łazienek, ubikacji i kuchni, nawiewane zaś do sypialni, salonu czy gabinetu. Należy zapewnić swobodną wymianę powietrza pomiędzy pomieszczeniami poprzez odpowiednie podcięcie drzwi lub wyposażenie ich w otwory wentylacyjne.

Rekuperator - co to jest?
Rekuperator, a właściwie centrala nawiewno-wywiewna z odzyskiem ciepła to - w dużym uproszczeniu - urządzenie składające się z wymiennika ciepła oraz dwóch wentylatorów - nawiewnego i wywiewnego. Świeże, zimne powietrze zasysane z zewnatrz przechodzi przez wymiennik ciepła ogrzewając się od takiej samej ilości zużytego powietrza usuwanego z wnętrza budynku na zewnątrz. Proces odbywa się prawie bezgłośnie i bez konieczności ingerencji użytkownika.

Rekuperator przeciwprądowy CA550 może być umieszczony np. w pomieszczeniu gospodarczym…

Decydując się na wykonanie w domu systemu wentylacyjnego opartego na rekuperatorze należy pamiętać o fakcie, że najlepszy rekuperator zamontowany w źle wykonanej lub nieprawidłowo umieszczonej w budynku instalacji wentylacyjnej działać nie będzie. Na polskim rynku bardzo niewiele jest firm posiadających wystarczającą wiedzę fachowa, więc większość instalatorów, szczególnie tych od "wszystkich instalacji" uczy się na… swoich klientach. Szanujący się instalator powinien przed rozpoczęciem montażu przedstawić klientowi przede wszystkim projekt instalacji zawierający wszelkie obliczenia niezbędne do prawidłowego doboru rekuperatora oraz poszczególnych elementów instalacji wentylacyjnej. W instalacjach kanalizacyjnych czy wodnych rura przechylona pod dowolnym kątem spowoduje spłynięcie jej zawartości zgodnie z ziemską grawitacją. Na instalację wentylacyjną grawitacja wpływu mieć nie będzie, stąd decydującym warunkiem jej prawidłowego i bezgłośnego funkcjonowania będzie odpowiedni dobór średnic przewodów wentylacyjnych, przepustnic regulacyjnych, obliczenie oporów instalacji i na tej podstawie dobranie rekuperatora o odpowiednich parametrach. Nawet niewielka zmiana, np. przeznaczenia jednego z pomieszczeń w budynku, może mieć decydujący wpływ na prawidłowe działanie instalacji wentylacyjnej. Ważne jest więc, aby do projektu każdej instalacji wentylacyjnej podchodzić indywidualnie.

W Polsce do wykonywania instalacji wentylacyjnych nagminnie stosowane są przewody elastyczne, często w wersji nieizolowanej. Instalatorzy korzystają z nich ze względu na niskie koszty zakupu i transportu (dostępne są one w niewielkich kartonach w wersji sprasowanej), jednak ich jakość jest zazwyczaj stosunkowo niska. Niewielu inwestorów zdaje sobie sprawę, że super atrakcyjna cena instalacji wentylacyjnej, jaką zaoferował instalator, związana jest nie tylko z marną jakością zastosowanych materiałów instalacyjnych i brakiem wiedzy wykonawcy, ale także z faktem konieczności wymiany praktycznie całej instalacji wentylacyjnej już po kilku latach. Niskiej jakości przewody szybko stracą szczelność, co spowoduje nieprawidłowe funkcjonowanie instalacji. Po kilku latach od zainstalowania warto pomyśleć o wyczyszczeniu instalacji, co rzadko jest możliwe w przypadku "rwących się w rękach" tanich przewodów wentylacyjnych. Prócz znacznych różnic w cenach rekuperatorów jakość instalacji jest czynnikiem, który powoduje olbrzymie rozbieżności w cenach wykonania instalacji wentylacji mechanicznej u różnych oferentów sięgające nawet kilku czy kilkunastu tysięcy złotych!

Tanie rozwiązania nie gwarantują zadowolenia z zamontowanej wentylacji…

Podczas gdy inne działają skutecznie i bezawaryjnie…

Maciej Kosowski, Dyrektor Marketingu Rekuperatory.pl