Słownik Inwestora

A/V – współczynnik kształtu, czyli stosunek powierzchni wszystkich przegród zewnętrznych A (ścian wraz z oknami, dachów i podłóg na gruncie) do kubatury ogrzewanej części budynku V. W domach energooszczędnych wartość współczynnika kształtu powinna być jak najniższa. 

Akumulacyjność i izolacyjność termiczna: akumulacyjność termiczna to zdolność do gromadzenia ciepła. Im większa jest masa przegrody termicznej, tym lepszą akumulacyjność mają budynki. Budynki wykonane w technologii murowanej cechują się lepszą akumulacyjnością niż domy powstałe w technologii szkieletowej. Izolacyjność termiczna to z kolei zdolność do stawiania oporu przepływowi ciepła z ośrodka cieplejszego, czyli z domu, do części chłodniejszej, czyli na zewnątrz. Przegrody o takiej samej izolacyjności termicznej mogą mieć różną akumulacyjność cieplną. Budynki o dobrej izolacyjności, ale kiepskiej akumulacyjności szybko się nagrzewają, lecz w przypadku zaprzestania ogrzewania, szybko oddają ciepło. Z kolei budynki o dobrej akumulacyjności długo się nagrzewają, gdyż trzeba ogrzać wyziębione ściany, ale za to bardzo wolno oddają ciepło. 

Balkon: element architektoniczny wysunięty poza lico budynku umieszczony minimalnie na pierwszej kondygnacji budynku połączony z wnętrzem domu drzwiami balkonowymi. Balkon pełni funkcję użytkową i zdobniczą. Na ogół składa się z niezbyt szerokiej płyty (od ok. 90 do 150 cm.), wspartej na wystających ze ściany wspornikach lub kotwicach zamontowanych bezpośrednio w ścianie. Żelbetowa płyta balkonowa zakotwiona w ścianie, jest na ogół dużym mostkiem termicznym, dlatego w domach energooszczędnych poleca się budowanie balkonów na osobnej konstrukcji – na tzw. złączach termoizolacyjnych. W celu zachowania bezpieczeństwa balkony są najczęściej ograniczone balustradą.

Belka spocznikowa: poziomy element konstrukcji schodów, przyjmujący obciążenia ze spocznika (podestu) oraz stanowiący oparcie dla biegu schodów. 

Belka stropowa - podstawowy poziomy element konstrukcyjny stropu lub stropodachu. 

Beton – jeden z najbardziej popularnych materiałów budowlanych. Otrzymywany jest przez zmieszanie spoiwa (cement) z kruszywem (np. żwir, piasek, keramzyt), wodą i ewentualnymi dodatkami oraz domieszkami, które mają poprawić jego właściwości np. zwiększyć mrozoodporność czy wodoszczelność. Całość mieszanki, w wyniku reakcji fizykochemicznych, tworzy monolityczną bryłę – stwardniałą mieszankę betonową.

Biodegradacja – proces rozkłady związków organicznych na proste związki chemiczne, zachodzący przy udziale organizmów żywych np. bakterii, grzybów, pierwotniaków, promieniowców.

Biogaz – gaz palny uzyskiwany w wyniku fermentacji anaerobowej związków pochodzenia organicznego oraz jako produkt procesów gnilnych. Głównym składnikiem biogazu jest metan.  

Biomasa – substancje pochodzenia roślinnego i zwierzęcego o stałej lub ciekłej postaci, które ulegają biodegradacji; cała istniejąca na świecie materia organiczna. Biomasa to jednak nie tylko efekt uboczny danej produkcji, ale cel sam w sobie - niektóre rośliny uprawia się specjalnie w celu uzyskania biomasy np. wierzbę wiciową czy trzcinę pospolitą. 

Biopaliwo – paliwo, które powstaje jako efekt przetworzenia biomasy, odznacza się lepszymi parametrami energetycznymi niż surowa biomasa. Biopaliwa występują w stanie stałym, ciekłym i gazowym.

Boazeria - element dekoracyjny, drewniana okładzina stosowana do wykończenia ścian i sufitów. Obecnie termin ten obejmuje także montowane na ścianach listwy z innych materiałów, np. boazeria z PCW lub boazeria korkowa. 

Budynek: to obiekt budowlany trwale powiązany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych oraz posiadający dach i fundamenty (por. PB, art. 3, pkt. 2).

Budowla: to każdy obiekt budowlany, który nie jest budynkiem lub elementem małej architektury. Budowlą jest np. lotnisko, most, estakada, oczyszczalnia ścieków, przejście podziemne i cmentarz (por. PB, art. 3, pkt. 3).

Bungalow – lekki, parterowy, jednokondygnacyjny dom mieszkalny z werandami. Tradycyjny bungalow był wykonywany z drewna. Budynek typowy dla kolonistów w Indiach i Indonezji.

Cement – tworzywo budowlane, wykorzystywane do łączenia materiałów budowlanych. Cement jest otrzymywany z surowców mineralnych (najczęściej z marglu, wapnia lub gliny) wypalonych na klinkier w piecu cementowym. Powstały spiek podlega zmieleniu, następnie dodaje się do niego gips, który pełni rolę regulatora czasu wiązania. Z takiego materiału tworzy się zaprawy cementowe, cementowo-wapienne i betonowe.

Certyfikat energetyczny (świadectwo charakterystyki energetycznej): dokument określający zapotrzebowanie nowopowstałego budynku na energię niezbędną do zaspokojenia potrzeb związanych z użytkowaniem budynku: ogrzewaniem, przygotowaniem c.w.u., wentylacją i klimatyzacją. Certyfikat powstaje po zakończeniu budowy, pomaga oszacować koszty eksploatacji domu, bez uwzględnienia sposobu życia mieszkańców. 

Charakterystyka energetyczna: dokument określający klasę energetyczną projektowanego budynku, który już na etapie projektowania pozwala ocenić efektywność energetyczną domu i oszacować koszty jego eksploatacji. Zawiera zbiór danych i wskaźników energetycznych dotyczących obliczeniowego zapotrzebowania budynku na energię niezbędną do ogrzania, przygotowania ciepłej wody, wentylacji i klimatyzacji. 

Cokół: najniższa nadziemna część budowli, pełniąca funkcję konstrukcyjną i ozdobną.

Decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu: dokument wydany w przypadku, gdy dana działka budowlana nie została objęta Miejscowym Planem Zagospodarowania Przestrzennego lub gdy jest on nieaktualny. Aby uzyskać taką decyzję, należy po nią wystąpić do wydziału zajmującego się architekturą i budownictwem w odpowiednim Urzędzie Gminy oraz wnieść stosowną opłatę. W Decyzji o warunkach zabudowy, Urząd określa między innymi sposób zabudowy, wyznaczoną linię zabudowy, dopuszczalną wysokość budynku, kąt nachylenia dachu etc. Wniosek powinien zostać rozpatrzony w ciągu miesiąca lub, w przypadku spraw szczególnie skomplikowanych, w dwa miesiące. Stronom przysługuje odwołanie od decyzji w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia. Taki wniosek może złożyć każdy, nie tylko właściciel nieruchomości. Jest to szczególnie ważne dla osób, które szukają działki pod wybrany już projekt – przed zakupem posesji można dowiedzieć się, czy na danym terenie będzie mógł powstać dom marzeń. Gotowe formularze wniosków o wyznaczenie warunków zabudowy są dostępne na stronach internetowych Wydziałów Architektury konkretnych miejscowości. 

Dom energooszczędny: to dom, który nie tylko oszczędza energię, ale także aktywnie ją pozyskuje za źródeł naturalnych – słońca, ziemi i wody. To budynek wykorzystujący kompleksowe rozwiązania architektoniczne, konstrukcyjne, materiałowe i instalacyjne, dzięki którym gotowa inwestycja wyróżnia się zmniejszonym zapotrzebowaniem na energię, niższym niż 70 kWh/(m²/rok). 

Dom pasywny: to budynek, którego zapotrzebowanie na energię niezbędną do ogrzania wynosi 15 kWh/m²/rok. Aby osiągnąć tak dobre parametry cieplne należy zastosować szereg rozwiązań, które mają na celu zminimalizowanie zużycia energii w trakcie eksploatacji. Bryła budynku musi być oparta na planie prostokąta, pozbawiona wykuszy i lukarn, pokryta dachem jedno- lub dwuspadowym. Stosunek kubatury budynku do przegród zewnętrznych powinien być jak najmniejszy. Ściany i dach muszą mieć grubszą warstwę izolacyjną – ściany min. 30 cm., dach min. 50 cm. Południowa elewacja powinna być cała przeszklona, natomiast po stronie północnej ilość okien należy zredukować do minimum. Budynek pasywny nie potrzebuje tradycyjnego systemu ogrzewania – energię niezbędną do zachowania ciepła, czerpie z energii słonecznej przenikającej przed odpowiednio usytuowane przeszklenia, z zainstalowanej wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła oraz z ciepła wydzielanego przez mieszkańców i domowe urządzenia elektryczne. 

Drenaż: sieć instalacji ułożona wokół budynku, na poziomie fundamentów, mająca na celu odprowadzenie na bezpieczną odległość wody gromadzącej się w otoczeniu piwnic. Drenaż jest niezbędny, w przypadku gdy inwestor planuje postawić dom na skarpie. Wodę z drenażu można odprowadzać do rowu melioracyjnego, studni chłonnych, systemu przeznaczonego do gromadzenia i rozsączania wody, kanalizacji deszczowej, jeziora lub rzeki, ale w żadnym wypadku nie można jej odprowadzić do kanalizacji bytowo-gospodarczej.

Dylatacja (przerwa dylatacyjna): szczelina celowo utworzona w konstrukcji budynku, w celu ochrony elementów budowli przed niekontrolowanym pękaniem, zmianą pierwotnych wymiarów i kształtu geometrycznego budynku. Dylatacje przecinają budowlę w całej płaszczyźnie przekroju, od ław fundamentowych po dach. Ich rozmieszczenie jest najczęściej szczegółowo określone przez projektanta.  

Dźwigar: poziomy lub ukośny element konstrukcyjny budynku, którego zadaniem jest podtrzymywanie stropu. Wykonuje je się z drewna, stali, blachy i żelbetonu.

Dusza schodów: wolna przestrzeń pomiędzy dwoma biegami schodów.

Elektrownia geotermalna: elektrownia wytwarzająca prąd przy użyciu energii geotermalnej pochodzącej z wnętrza ziemi.

Elektrownia wodna: elektrownia, w której prąd wytwarza się przy pomocy przepływającej wody. Istnieje kilka rodzajów elektrowni wodnych: przepływowe, szczytowo-pompowe, pływowe, zbiornikowe oraz małe elektrownie wodne.  

Energia geotermalna: energia cieplna zgromadzona we wnętrzu ziemi, która służy do produkcji energii wykorzystywanej na cele grzewcze i elektryczne.

Elementy konstrukcyjne: to części obiektu budowlanego, m.in. płyta fundamentowa, ściana fundamentowa, strop, więźba dachowa, stropodach, płyta balkonowa, płyta spocznikowa, ściany nośne, podpory, belki, słupy , podciągi, wsporniki.

Elementy niekonstrukcyjne: to części obiektu budowlanego, które nie przenoszą obciążeń i nie wpływają na układ konstrukcyjny budynku, m.in.: ścianki działowe, podłogi i posadzki, izolacje, tynki i warstwy elewacyjne oraz ocieplenie w ścianach dwu i trójwarstwowych, stolarka okienna i drzwiowa, pokrycie dachu, obróbki blacharskie, elementy wykończeniowe takie jak: gzymsy, attyki itp. 

Elewacja: zewnętrzna powierzchnia ścian budynku z wszystkimi znajdującymi się na niej elementami, zarówno funkcjonalnymi jak i zdobniczymi. W zależności od położenia, wyróżnia się elewację frontową, tylną, ogrodową i boczną. Elewacja jest uznawana za wizytówkę domu, gdyż jej kolor, struktura i materiał, z jakiego jest wykonana, składają się na wygląd budynku oraz określają jego charakter. O rodzaju materiałów zastosowanych na elewacji decydują takie czynniki jak: cena, moda, czas wykonania, sposób montażu i panujące warunki atmosferyczne. 

Ekogroszek: paliwo stałe wytworzone na bazie węgla kamiennego, przeznaczenie do spalania w niskoemisyjnych piecach z podajnikiem retortowym.

Fasada: efektowna, dekoracyjna elewacja, na ogół znajdująca się na ścianie frontowej. Jej zadaniem jest wyróżnienie budynku z otoczenia. W budowlach wolnostojących fasadę stosuje się także na ścianie tylnej lub na przegrodach bocznych. Często spotyka się budynki z fasadami stylizowanymi na minioną epokę lub z fasadami nowoczesnymi.  

Fundament: element konstrukcyjny, którego zadaniem jest przeniesienie w podłoże gruntowe całości obciążeń budynku. Fundamenty najczęściej wykonuje się z betonu, żelbetonu, rzadziej ze stali, kamienia, cegły i drewna.  

Gąsior: rodzaj dachówki ceramicznej, służy do elementów przecinających się połaci, m.in. grzbietów dachu i kalenicy.

Gont drewniany: materiał w kształcie klina z wpustem wzdłuż szerszej krawędzi, stosowany do pokrycia dachu. Dach z gontów wykonuje się poprzez wsunięcie jednej deseczki w drugą, które przybija się warstwowo do poszycia z desek. Dobrze wykonany dach składa się z 2-3 warstw. Gonty są idealnym materiałem do wykańczania skomplikowanych dachów, o kącie nachylenia połaci nie mniejszym niż 22°. Dach drewniany jest znakomicie zaizolowany termicznie i doskonale chroni wnętrze przed hałasami. Gonty wykonuje się z drewna modrzewiowego, sosnowego, osikowego, świerkowego lub jodłowego. Godne polecenia są przede wszystkim gonty osikowe, gdyż są odporne na termity i korniki. Dachy pokryte gontami spotyka się przede wszystkim na Podhalu, są powszechnie znaną cechą stylu zakopiańskiego w architekturze. 

Humus: warstwa ziemi roślinnej, gleba z częściowo rozłożonymi substancjami organicznymi, którą należy usunąć przed rozpoczęciem prac fundamentowych. Zdjęcie humusu najczęściej wykonuje się przy pomocy koparko-spycharki. Usunięta ziemia może się później przydać do wyrównania i zagospodarowania terenu, dlatego warto składować ją na terenie działki.

Inspektor nadzoru inwestorskiego: jest osobą reprezentującą na budowie interesy inwestora. Prawo nakłada obowiązek zatrudnienia inspektora przy realizacji budowy o dużym stopniu skomplikowania. W przypadku domów jednorodzinnych, inspektor jest zatrudniany na życzenie inwestora, choć może się zdarzyć, że urząd wydający pozwolenie na budowę będzie domagać się jego zatrudnienia.

Prawa i obowiązki inspektora:

• sprawdzanie zgodności realizacji z projektem i pozwoleniem na budowę
• dbanie o jakość materiałów i prowadzonych prac
• dbanie o bezpieczeństwo na budowie
• odnotowywanie wszelkich usterek w dzienniku budowy, a następnie dopilnowanie, aby zostały usunięte
• inspektor ma prawo wymagać od kierownika budowy wprowadzenia stosownych poprawek, a w razie rażących nieprawidłowości zagrażających bezpieczeństwu na budowie lub poważnym odstępstwom od projektu, może zażądać wstrzymania robót

Instalacja odgromowa (piorunochron): instalacja elektryczna, zamontowana na dachu budynku, której zadaniem jest ochrona budynku przed wyładowaniami atmosferycznymi. Wysokiej jakości instalacja powinna być poprowadzona przez doświadczonego elektryka.

Inwestor: uczestnik procesu budowlanego, osoba finansująca budowę, posiadająca zatwierdzony projekt budowlany. Decyduje o rozpoczęciu budowy, przebiegu prac, nadzorze i rozliczeniach. 

Izolacja: to sposób zabezpieczenia dwóch sąsiadujących elementów lub układów elementów w celu utrudnienia wzajemnego, na ogół szkodliwego, oddziaływania. Można wyróżnić izolację elektryczną, termiczną, akustyczną, przeciwdrganiową, wodochronną i chemoodporną.

Kalenica: grzbiet dachu, górna pozioma krawędź dachu, łącząca dwie równoległe połacie dachowe. Łączenie przebiega równolegle do okapu.

Kierownik budowy: osoba odpowiedzialna za prowadzenie budowy. Zanim rozpoczną się jakiekolwiek prace, kierownik budowy przejmuje protokolarnie plac budowy, zabezpiecza go i odpowiada za wszystko, co się na nim dzieje. Kierownik prowadzi dziennik budowy, umieszcza tablicę informacyjną w widocznym miejscu, ma także obowiązek dbać, o to aby prowadzone prace były zgodne z projektem, pozwoleniem na budowę, przepisami prawa i bhp oraz obowiązującymi normami. Może wstrzymać prace i występować o zmiany w dokumentacji projektowej (uzasadnione względami technicznymi lub bezpieczeństwem). Po zakończeniu budowy, to właśnie kierownik sporządza dokumentację powykonawczą i zgłasza budynek do odbioru wpisem do dziennika.

Kolektory słoneczne: elementy instalacji pośredniczące w zamianie energii słonecznej w cieplną. W polskich warunkach klimatycznych, powstałą w ten sposób energię, najczęściej stosuje się do podgrzewania wody użytkowej lub wody w basenie. Zdecydowanie rzadziej kolektorów słonecznych używa się do wspomagania systemu grzewczego budynku. 

Kosz dachowy: wklęsłe miejsce na dachu, w którym stykają się dwie połacie stromego dachu. Jest to miejsce newralgiczne, wymagające dużej szczelności ze względu na spływającą z dwóch połaci wodę opadową oraz zalegający zimą śnieg. 

Kosztorys: dokument finansowy inwestycji budowlanej określający koszty jej wykonania. Kosztorysy budowlane sporządza się w różnej formie, zakresie i stopniu szczegółowości dla każdego etapu realizacji inwestycji. 

Krokwie: drewniane pochyłe belki, wykorzystywane do konstrukcji więźby dachowej. Ich zadaniem jest podtrzymanie pokrycia dachowego, przekazanie obciążenia zewnętrznego na murłaty i dalej na ściany zewnętrzne.

Kubatura netto: to pojemność lub objętość budynku, którą liczy się po obrysie ścian zewnętrznych od poziomu terenu do szczytu dachu. Do kubatury wlicza się poddasza nieużytkowe, loggie, podcienie, ganki, krużganki, balkony, tarasy, przejścia, prześwity i przejazdy bramowe. Nie wlicza się natomiast ław i stóp fundamentowych, kanałów, studzienek instalacyjnych, studzienek przy oknach piwnicznych, zewnętrznych schodów, gzymsów i daszków.

Loggia: jest to wnęka w zewnętrznej ścianie budynku, otwarta na zewnątrz, oddzielona od wnętrza budynku drzwiami i oknem. Loggia może być jedno lub wielokondygnacyjna, otwarta lub zamknięta (przeszklona). W przypadku loggii zabudowanej, jej powierzchnia może być wliczona do powierzchni użytkowej lokalu. Loggia często bywa mylona z balkonem.

Lukarna: pionowe okienko w dachu przykryte daszkami o różnych kształtach i obudowane ściankami. Dzięki zastosowaniu lukarn poddasze jest dobrze doświetlone, a pomieszczenia zyskują dodatkowy metraż. Lukarny pełnią także funkcję estetyczną – w efektowny sposób urozmaicają wygląd dachu i całego budynku. Najlepiej sprawdzają się na dachach stromych, w których skośne połacie nie ograniczają zbytnio dopływu światła dziennego. Dobrym rozwiązaniem jest wybudowanie jednej dużej lukarny z większa ilością okien – pozwala to na uzyskanie funkcjonalnego wnętrza na poddaszu. Lukarny są trudniejsze do wykonania niż okna połaciowe – wymagają zaprojektowania i wmontowania w więźbę dachową dodatkowej konstrukcji, którą należy obudować i ocieplić, aby zapobiec ucieczce ciepła przez ścianki i daszek. Niezwykle istotne jest, aby lukarny były spójne z bryłą budynku – powinny podkreślać charakter domu, komponować się z pozostałymi elementami kształtem i sposobem wykończenia.

Luksfer: gotowy element budowlany wykonany ze szkła przeźroczystego lub barwionego o gładkiej lub wzorzystej powierzchni, przeznaczony do wypełniania konstrukcji ściennych lub stropowych. Używa się go głównie w celach zdobniczych oraz w pomieszczeniach, do których dociera niewielka ilość naturalnego światła. Luksfery muruje się ścianach podobnie jak cegły, z tą różnicą, że używa się do tego specjalnej zaprawy o podwyższonych właściwościach elastycznych. Wadą luksferów jest znikoma izolacja termiczna.

Ława fundamentowa: element konstrukcyjny budynku, fundament domu wykonany na ogół z betonu zbrojonego. Ławy wylewane są w odpowiednich wykopach bezpośrednio w gruncie lub w deskowaniu. Grubość ław zbrojonych może wynosić 30-40 cm, natomiast ich szerokość jest obliczana pod kątem obciążeń konstrukcyjnych budynku – z reguły wynosi 60-80 cm.

Ława kominiarska: wąski metalowy lub drewniany pomost przymocowany do połaci stromego dachu, przy kominie lub wzdłuż kalenicy dachu. Ława ma za zadanie umożliwienie dostępu do komina w celu jego oczyszczeni i konserwacji. 

Mostki termiczne (cieplne): to miejsca w przegrodach zewnętrznych budynku, które powstają w punktach, w których warstwa izolacji jest cieńsza lub przerwana oraz w miejscach o niejednorodnych przegrodach. Te newralgiczne punkty charakteryzują się podwyższoną przewodnością cieplną, powodują straty energii i generują wyższe koszty ogrzewania domu. 

Mostki termiczne punktowe: stanowią niewielki obszar i występują m.in. w miejscach przebicia termoizolacji elementem montażowym.

Mostki termiczne liniowe: występują na poziomych lub pionowych elementach konstrukcyjnych wykonanych z materiału o gorszych parametrach przenikalności cieplnej, niż pozostałe fragmenty przegrody zewnętrznej. Liniowe mostki termiczne często pojawiają się w miejscach osadzenia stolarki okiennej i drzwiowej, przy wieńcach, nadprożach, słupach żelbetowych, połączeniach płyt balkonowych ze ścianą zewnętrzną. W domach energooszczędnych mostki termiczne liniowe powinny zostać całkowicie wyeliminowane.

Nadproże: poziomy element konstrukcyjny, podtrzymujący konstrukcję nad otworami np. nad drzwiami. Nadproże najczęściej jest ukryte pod warstwą wykończeniową, czasami bywa bogato zdobione.

NF40: standard domów energooszczędnych, w których zużycie energii na potrzeby ogrzewania i wentylacji nie przekracza 40 kWh/(m²/rok).

NF15: standard domów pasywnych, w których zużycie energii na potrzeby ogrzewania i wentylacji nie przekracza 15 kWh/(m²/rok).

Obiekt budowlany: przepisy Prawa Budowlanego (por. PB, art. 3, § 1) wyróżniają 3 typy obiektów budowlanych:

• budynek wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi
• budowla stanowiąca całość techniczno-użytkową wraz z instalacjami i urządzeniami
• obiekt małej architektury

Każdy obiekt budowlany przechodzi przez określone fazy zwane cyklem życia budowlanego:

• faza planowania
• faza budowy obiektu
• faza eksploatacji oraz prowadzenia i nadzorowania bieżącej obsługi budynku
• faza przebudowy, wyburzenia bądź zmiany sposobu zagospodarowania

Obiekt małej architektury: niewielkich rozmiarów obiekt budowlany, jest nim zarówno przydrożna kapliczka, altana ogrodowa i fontanna jak również piaskownica, śmietnik i huśtawka (por. PB, art. 3, § 4).

Ogniwa fotowoltaiczne: to urządzenia, które przekształcają promieniowanie słoneczne bezpośrednio w energię elektryczną. Taki proces nosi nazwę efektu fotowoltaicznego.

Okap: dolna krawędź połaci dachu wystająca poza obrys domu. Wzdłuż okapu zazwyczaj przebiega rynna.

Okno kolankowe: okno służące doświetleniu poddasza. To połączenie pionowego okienka zamontowanego w ściance kolankowej z oknem połaciowym.

Okno połaciowe: okno umieszczone w połaci dachu, jego zadaniem jest doświetlenie pomieszczeń na poddaszu. 

Ościeże: powierzchnie poprzeczne do płaszczyzny muru przy otworze okiennym lub drzwiowym. Mogą być to powierzchnie boczne (pionowe) lub powierzchnia górna (pozioma, ukośna lub w kształcie łuku) zamykająca otwór od góry. Powierzchnia poprzeczna może być prowadzona prostopadle do lica ściany lub ukośnie (glif). 

Ościeżnica: nieruchoma rama wykonana z drewna, PCV lub metalu zamontowana w otworze okiennym lub drzwiowym. Do niej montuje się na zawiasach skrzydła drzwiowe lub okienne. 

O.Z.E.: skrót oznaczający odnawialne źródła energii – energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, hydrotermalną, energię fal i pływów morskich oraz energię biomasy. Odnawialne źródła energii stanowią alternatywę dla tradycyjnych nośników energii (paliw kopalnych). Ich zasoby uzupełniaja się w naturlnych procesach. co pozwala traktować je jako praktycznie niewyczerpalne. Dom wyposażony w instalacje zasilane odnawialnymi źródłami energii, m.in. pompę ciepła i system solarny wytwarza mniej gazów cieplarnianych i innych szkodliwych substancji - łączy nawyższy komfort użytkowania z troską o poszanowanie energii. 

Paliwo stałe: ciało stałe o właściwościach palnych, pochodzenia naturalnego lub sztucznego.

Paliwa kopalne: substancje znajdujące się pod ziemią, powstałe ze związków organicznych, które przez kilkadziesiąt lub kilkaset milionów lat zalegały pod ziemią, gdzie były poddawanie działaniu wysokiego ciśnienia, nie miały dostępu do  powietrza i ulegały stopniowemu rozkładowi. Do paliw kopalnych należą: węgiel kamienny, węgiel brunatny, ropa naftowa, gaz ziemny, torf. 

Pergola: ażurowa budowla ogrodowa, składająca się z dwóch rzędów podpór i ułożonej na nich lekkiej kratownicy lub układu belek podtrzymujących rośliny. Na ogół jest wykonana z drewna.

Podciąg: element konstrukcyjny, najczęściej stosowany przy budowie stropu – dużych rozmiarów belka stanowiąca podporę dla innych belek, ścian oraz słupów. 

Podcień: pomieszczenie znajdujące się w przyziemiu budynku, otwarte na zewnątrz, ograniczone filarami lub słupkami wzdłuż lica muru, przykryte sklepieniem. Bywa często mylony z krużgankiem, lecz w przeciwieństwie do niego jest równy z licem ściany (krużganek jest formą dostawioną do lica). 

Poddasze: najwyższa kondygnacja budynku, przestrzeń znajdująca się nad najwyższym stropem i pod pokryciem dachowym. Jeśli uzyskuje odpowiednią wysokość, może pełnić funkcję mieszkalną, w innym wypadku najczęściej znajduje się tam strych lub składzik. 

Pompa ciepła: nowoczesne urządzenie umożliwiające ogrzewanie domu dzięki energii czerpanej z naturalnych, odnawialnych źródeł – gruntu, wody lub powietrza. Ten, w pełni ekologiczny, system nie wymaga podłączenia do komina, ani do instalacji wentylacyjnej.

Powierzchnia użytkowa: w przypadku domów jednorodzinnych jest to powierzchnia pomieszczeń mieszkalnych znajdujących się na wszystkich kondygnacjach. Od kwietnia 2012 roku uległ zmianie sposób liczenia powierzchni pod skośnymi połaciami dachu – powierzchnia pomieszczeń o wysokości równej lub wyższej niż 2,20 m, wlicza się w 100% do powierzchni użytkowej, o wysokości równej lub wyższej 1,40 m, ale mniejszej niż 2,20 m w 50%, natomiast wysokość mniejszą niż 1,40 m pomija się całkowicie (por. Dziennik Ustaw, Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego § 8 ust. 2 pkt 9)

Powierzchnia netto: powierzchnia ograniczona przez elementy konstrukcyjne (ściany) zamykające pomieszczenia. Jest ona liczona na poziomie podłogi na wszystkich kondygnacjach dla wymiarów budynku w stanie wykończonym . W sklad powierzchni netto wchodzą także balkony, loggie i tarasy ogrodowe.

Powierzchnia zabudowy: powierzchnia terenu zajęta przez budynek w stanie wykończonym.

Pozwolenie na budowę: to dokument umożliwiający inwestorowi rozpoczęcie robót budowlanych. Wydawany jest na podstawie wniosku składanego w odpowiednim wydziale Starostwa Powiatowego lub Urzędu Miejskiego. Wnioskodawcą jest zawsze inwestor, jednak może on udzielić pełnomocnictwa np. projektantowi, aby ten działał w jego imieniu. Z rozpoczęciem budowy nalezy poczekać do chwili gdy decyzna o pozwoleniu na budowę uprwomocji się i będzie ostateczna. Należy także pamiętać, aby na 7 dni przed rozpoczęciem jakichkolwiek prac, zawiadomić nadzór budowlany o zamiarze rozpoczęcia robót w określonym terminie. Prace budowlane mogą się rozpocząć jeżeli organ ten nie wniesie sprzeciwu. 

Prace przygotowawcze na terenie budowy: to wytyczenie budynku na działce, wykonanie niwelacji terenu, wykonanie przyłączy do sieci energetycznej na potrzeby prowadzenia robót budowlanych, zagospodarowanie terenu budowy, zawieszenie tablicy informacyjnej, oraz ewentualna budowa tymczasowych obiektów. Prace przygotowawcze mogą być wykonywane tylko na terenie objętym pozwoleniem na budowę lub zgłoszeniem. 

Prawo autorskie: jest to ogół praw, które przysługują autorowi danego utworu, upoważniają go do decydowania o dziele i czerpania z niego praw majątkowych. Praw autorskie są niezbywalne. Projekt architektoniczny także jest dziełem wymagającym ochrony prawnej. Po zakupie dokumentacji projektowej, autor pozwala na jednorazową realizację dzieła. W opisie projektu, architekt zastrzega sobie, że inwestor i wykonawca nie mogą bez jego zgody wprowadzać zmian zniekształcających projekt. Projektu nie można kopiować, ani rozpowszechniać w innym celu niż jego realizacja. 

Projekt budowlany: komplet dokumentów niezbędnych do uzyskania pozwolenia na budowę domu. Wg Prawa budowlanego (7 lipca 1994r. Art. 34) projekt budowlany powinien zawierać:

• projekt zagospodarowania działki lub terenu, sporządzony na aktualnej mapie w nawiązaniu do istniejącej i projektowanej zabudowy terenów sąsiednich
• projekt architektoniczno-budowlany
• oświadczenia właściwych jednostek organizacyjnych o zapewnieniu dostaw energii, wody, ciepła i gazu, odbioru ścieków oraz o warunkach przyłączenia obiektu do sieci wodociągowych, kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych, elektroenergetycznych, oraz telekomunikacyjnych
• oświadczenie właściwego zarządcy drogi o możliwości połączenia działki z drogą publiczną zgodnie z przepisami o drogach publicznych
• w zależności od potrzeb, wyniki badań geologiczno-inżynierskich oraz geotechniczne warunki posadowienia obiektów budowlanych

Projekt budowlany jest rozwiązaniem kompleksowym (architektura, konstrukcje, instalacje sanitarne i elektryczne, materiały, zagospodarowanie terenu), dlatego jest wykonywany przez zespół projektantów. Każdy projekt jest podpisany przez autora, zawiera także numer i zakres posiadanych przez projektanta uprawnień.

Projekt gotowy: projekt obiektu budowlanego, najczęściej domu jednorodzinnego lub garażu, przeznaczony do wielokrotnej realizacji. Projekt taki, może być zastosowany jako projekt budowlany, po wcześniejszej adaptacji do warunków miejscowych, której musi dokonać osoba posiadająca uprawniania do sporządzania projektów zagospodarowania terenu, a także uprawnienia budowlane do projektowania w danym zakresie budownictwa. W projekcie gotowym można wprowadzać zmiany, wymagają one jednak zgody autora projektu. Raz kupiona dokumentacja służy tylko do jednego wykorzystania . Projektu nie można kopiować, ani rozpowszechniać w innym celu niż jego realizacja.

Projekt wykonawczy: to dodatkowe opracowanie przygotowane dla rozbudowanych inwestycji, którego celem jest zapewnienie prawidłowego przebiegu prac budowlanych oraz, w miarę możliwości, ich usprawnienie. Jest oparty na projekcie budowlanym i określa szczegółowe rozwiązania dla danej inwestycji.

Rekuperator: urządzenie stosowane w systemach wentylacyjnych umożliwiające odzysk ciepła z powietrza usuwanego z budynku, co w konsekwencji prowadzi do zmniejszenia strat ciepła i zapewnia oszczędności finansowe z tutułu ogrzewania pomieszczeń. 

Roboty budowlane: wszystkie prace polegające na przebudowie, montażu, remoncie lub rozbiórce obiektu budowlanego

Samowola budowlana: prowadzenie prac budowlanych bez wymaganej dokumentacji. Samowolą budowlaną jest zarówno budowa i rozbudowa budynku albo innego obiektu bez wymaganego pozwolenia na budowę, istotne odstępstwo od zatwierdzonego projektu bez uzyskania zmiany pozwolenia na budowę jak i wybudowanie obiektu budowlanego lub wykonanie określonych robót budowlanych bez wymaganego zgłoszenia. 

Schody: element niezbędny do komunikacji pionowej w budynku. Uważne są za jeden z trudniejszych do wykonania elementów architektury domu. Jeśli zostaną źle zaprojektowane lub wykonane mogą być niewygodne, a nawet niebezpieczne. Elementy składowe schodów to biegi, podesty (spoczniki), poręcze i balustrady.

Sklepienie: konstrukcja budowlana o zakrzywionej powierzchni, stosowana do przykrycia określonej przestrzeni zamkniętej. Sklepienie oparte jest na kolumnach, filarach i/lub arkadach. Główne elementy konstrukcyjne sklepienia to: podniebienie, grzbiet, czoło, szczyt. Materiałem budowlanym jest kliniec kamienny lub ceglany, beton i żelbeton.

Spocznik (podest): element konstrukcji schodów, płyta stanowiąca początek i koniec biegu schodów oraz przedzielająca biegi schodowe.

Stan deweloperski: etap realizacji inwestycji, budynek w stanie deweloperskim ma wykonane wszystkie instalacje, warstwy wyrównawcze posadzek, ocieplenie i zabudowę poddasza, czasem tynki wewnętrzne.

Stan surowy otwarty: dom w stanie surowym otwartym ma postawione ściany nośne, czasem ścianki działowe, kominy, wykonaną więźbę i pokrycie dachu wraz z oknami połaciowymi, rynnami, rurami spustowymi oraz obróbkami blacharskimi. Budynek ma nieotynkowane ściany, nie ma posadzek i izolacji.

Stan surowy zamknięty: stan surowy zamknięty to kolejny etap wykończenia domu i różni się od stanu surowego otwartego tym, że dodatkowo ma zamontowane okna i drzwi zewnętrzne, ocieploną i otynkowaną elewację. Na tym etapie wykonuje się również tarasy oraz schody zewnętrzne bez wykończania ich płytkami.

Stan zerowy: to pierwszy etap prac wykonywanych na placu budowy - od momerntu rozpoczęcia prac do wierzchu pierwszego stropu lub ukończenia fundamentów w budynku niepodpiwniczonym. 

Statyczność cieplna budynku: czas w jakim w budynku utrzymuje się stała temperatura, mimo wyłączenia ogrzewania lub zmiany warunków zewnętrznych np. nagłego mrozu czy silnego wiatru. Statyczność zależy od akumulacyjności i izolacyjności przegród oraz od konstrukcji budynku. 

Strop: to pozioma płaszczyzna konstrukcyjna, stosowany do oddzielenia poszczególnych kondygnacji w budynku. Zadaniem stropu jest także przenoszenie obciążeń na pionowe elementy – ściany i słupy. Na górnej powierzchni stropu układana jest podłoga, z kolei dolną powierzchnię najczęściej pokrywa się tynkiem, tworząc sufit.

Sufit podwieszany: sufit o lekkiej konstrukcji, umieszczony kilka lub kilkanaście centymetrów poniżej stropu. Sufit obniża się z kilku powodów:

• w celu utworzenia przestrzeni na instalację
• w celu zmniejszenia kubatury pomieszczenia, co znacząco wpływa na ograniczenie zużycia energii niezbędnej do ogrzania pomieszczenia
• w celach estetycznych

Sufit podwieszany na ogół wykonywany jest z płyt gipsowo-kartonowych, na specjalnej lekkiej, aluminiowej konstrukcji mocowanej do stropu lub więźby dachowej tzw. wieszakami. W każdym suficie podwieszonym możliwe jest zamontowanie oświetlenia i elementów wentylacji lub klimatyzacji. 

Szprosy: to poziome i pionowe elementy, które dzielą szybę okna na mniejsze części. 

Ścianka kolankowa: to ściana poddasza, ustawiona nad ścianami zewnętrznymi domu na wieńcu stropowym ostatniej kondygnacji. Na niej oparta jest konstrukcja więźby dachowej. Przejmuje obciążenia zewnętrzne z dachu i przekazuje na niżej położone elementy konstrukcyjne. Wykonuje się ją po to, by zwiększyć wysokość i przestrzeń użytkową poddasza.

Ściany działowe: to przegrody wewnętrzne, które nie pełnią funkcji konstrukcyjnej budynku. Ich głównym zadaniem jest oddzielanie pomieszczeń. Ściany działowe mają najczęściej wysokość jednej kondygnacji.

Ściany nośne: to najważniejsze ściany w konstrukcji budynku. Są odpowiedzialne ze przenoszenie obciążenia z dachu, stropu, balkonów oraz ścian z wyższej kondygnacji na fundament. Muszą spełniać określone wymagania techniczne m.in. odpowiedniej nośności, odporności na ogień, izolacyjności termicznej i akustycznej. Wznosi się je z różnych materiałów: cegły, pustaków, bloczków betonowych, betonu komórkowego, ceramiki zwykłej i polaryzowanej, silikatów lub keramzytobetonu.

Ściana szczytowa (szczyt): zewnętrzna, trójkątna ściana konstrukcyjna na poziomie poddasza w domach o dachach dwuspadowych. Jej zadaniem jest podtrzymywanie obciążenia dachu i rozłożenie ciężaru na niżej położone elementy konstrukcyjne, pełni także rolę osłonową.

Świetlik: przeszklony fragment konstrukcji dachu pozwalający na doświetlenie wnętrza przy pomocy naturalnego światła. Mogą być płaskie lub mieć kształt kopułki o dowolnej wielkości.

Świetlik tunelowy: element doprowadzający światło do pomieszczenia, w którym nie ma możliwości zamontowania okna. Świetlik tunelowy składa się z elementu doświetlającego montowanego na dachu, rury solarnej przenoszącej światło do pomieszczenia oraz drugiego elementu doświetleniowego umieszczanego na suficie. 

Taras: pozioma powierzchnia umieszczona na wysokości parteru, piętra lub na dachu, czasami ogrodzona balustradą. W budownictwie jednorodzinnym najczęściej spotyka się tarasy na poziomie parteru, będące strefą przejściową między domem a ogrodem. Taras pełni głównie funkie rekreacyjną. Przy planowaniu tarasu koniecznie trzeba uwzględnić sposób odprowadzania wody deszczowej z jego powierzchni. 

Tymczasowy obiekt budowlany: rozróżnia się dwa rodzaje tymczasowych obiektów budowlanych:

• wszystkie obiekty przeznaczone do czasowego użytkowania w okresie krótszym niż ich trwałość techniczna, które po wyznaczonym terminie można zlikwidować lub przenieść w inne miejsce
• obiekty budowlane nieposiadające trwałego powiązania z gruntem np. kioski uliczne, strzelnice, pawilony wystawowe, powłoki pneumatyczne, barakowozy i kontenery

Uprawa energetyczna: uprawa roślin, której celem jest uzyskanie biomasy przeznaczonej na cele energetyczne. Rośliny z upraw energetycznych powinny charakteryzować się szybkim przyrostem oraz odpornością na choroby, zmieniające się czynniki atmosferyczne i zanieczyszczenia środowiska. W klimacie umiarkowanym najczęściej uprawia się wierzbę wiciową oraz rośliny oleiste np. rzepak. Produkty z uprawy energetycznej nie są przeznaczone do spożycia. 

Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła (rekuperacją): metoda wentylacji, która w przeciwieństwie do tradycyjnej wentylacji grawitacyjnej, jest niezależna od czynników atmosferycznych, a przepływ powietrza napędzany jest przez wentylator. Zastosowanie rekuperacji pozwala na odzyskanie ciepła z powietrza usuwanego z budynku, co w efekcie prowadzi do ograniczenia opłat za energię. Przy zastosowaniu najnowocześniejszych modeli rekuperatorów i prawidłowo wykonanym systemie wentylacji, można odzyskać nawet ponad 90% ciepła, a koszty ogrzewania obniżyć o ok. 60 % w porównaniu z identycznym budynkiem wyposażonym w sprawnie działającą wentylację grawitacyjną. Ponadto, wentylacja mechaniczna pozwala na efektywne usuwanie na zewnętrz nadmiaru wilgoci, dwutlenku węgla i nieprzyjemnych zapachów, m.in. dymu papierosowego. System ten można swobodnie regulować, w zależności od indywidualnych potrzeb i pór roku.

Wiązar: podstawowy element nośny więźby dachowej, którego zadaniem jest rozłożenie obciążenia pokrycia dachowego na ściany i słupy. Ma trójkątny kształt, składa się z pary nośnych krokwi i belki poprzecznej. Wiązary ustawia się równolegle w odległości ok. 1 m. W niektórych konstrukcjach dachowych wiązary krzyżują się ze sobą.

Więźba dachowa: konstrukcja dachu odpowiedzialna za utrzymanie obciążenia pokrycia dachowego. Więźbę dachową na ogół wykonuje się z drewna, choć zdarzają się także więźby stalowe. 

Weranda: dobudówka, na ogół ulokowana przed frontem domu, rzadziej przy bocznej elewacji, najczęściej drewniane lub murowane pomieszczenie, otwarte, przeszklone lub ażurowe, przykryte dachem. 

Wiata: naziemna, zadaszona strefa wydzielona, wsparta na słupach, które wiążą całą konstrukcję z gruntem. Wiata może mieć ściany pod warunkiem, że nie stanowią one istotnego elementu konstrukcyjnego, a pełnią jedynie funkcję osłaniającą.  

Wiatrołap (przedsionek, sień): to nieduże pomieszczenie wejściowe ulokowane pomiędzy drzwiami wejściowymi a częścią mieszkalną domu. Jego głównym zadaniem jest wyrównanie różnicy temperatur panujących wewnątrz i na zewnątrz domu. W polskiej strefie klimatycznej obecność wiatrołapu jest nieodzowna zwłaszcza zimą. Wiatrołap zapobiega także przeciągom. 

Wiecha: zwyczaj budowlany, uroczystość wieszania wiechy, czyli kompozycji złożonej z kwiatów, traw i gałęzi, lub dekoracyjnego wieńca, odbywająca po zakończeniu budowy dachu.

Wieńce: żelbetowe belki, elementy służące wzmocnieniu ścian budynku. Okalają ściany nośne, zabezpieczają je przed rozsunięciem lub obaleniem, zapewniają ogólną zwartość i sztywność, oraz równomiernie rozkładają obciążenia stropu na ściany. 

Wole oko: rodzaj okna o kształcie łezki, umieszczonego w połaci dachu, służące do doświetlenia poddasza. Powstaje poprzez ułożenie pokrycia drobnowymiarowego, np. dachówki, łupka lub innych płytek dachowych, bez konieczności przerwania ciągłości pokrycia – jak w przypadku lukarny. 

Wskaźnik Ep: określa roczne zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotną dostarczaną do budynku na potrzeby ogrzewania, wentylacji, chłodzenia, przygotowania ciepłej wody użytkowej i oświetlenia, przeliczaną na jednostkę powierzchni gotowego budynku, wyrażaną w kWh/(m²/rok).

Wskaźnik Ek: określa roczne zapotrzebowanie na energię końcową w przeliczeniu na jednostkę powierzchni pomieszczeń o regulowanej temperaturze powietrza w budynku i jest wyrażony w kWh/(m²/rok). Ek wyznacza zatem ilość energii potrzebnej do zaspokojenia zapotrzebowania danego budynku, z uwzględnieniem sprawności systemów wytwarzających ciepło i ciepłą wodę użytkową.

Wskaźnik Ea: określa roczne zapotrzebowanie na ciepło w przeliczeniu na jednostkę powierzchni użytkowej budynku. Ten parametr najlepiej pokazuje jak bardzo energochłonny jest budynek, im współczynnik jest niższy, tym budynek jest bardziej energooszczędny. 

Wskaźnik EUco: wskaźnik określa zapotrzebowanie na energię użytkową niezbędną do ogrzewania i wentylacji, wyrażany w kWh/(m²/rok). Dla budynków o obniżonym zapotrzebowaniu na energię, które mają zakwalifikować się do rządowych dopłat, określono poziomy maksymalne: 40 kWh/m2rok – dla domów energooszczędnych oraz 15 kWh/m2rok – dla domów pasywnych.

Wspornik: element konstrukcyjny mocowany jednostronnie, którego zadaniem jest podtrzymanie elementu wystającego przed lico ściany.

Współczynnik λ: współczynnik przewodzenia ciepła; parametr określający zdolność różnych substancji do przewodzenia ciepła. Im mniejsza jego wartość, tym lepsze właściwości izolacyjne posiada materiał budowlany. Oznaczenie to powinno się znajdować w specyfikacji materiałów termoizolacyjnych używanych do budowy domów energooszczędnych.

Wykusz: element wystający z lica elewacji domu poszerzający przylegające wnętrze, często przykryty osobnym daszkiem. W wykuszach można lokalizować rozmaite pomieszczenia – przeszklony wykusz często wyznacza strefę jadalni, ale równie dobrze można zmienić go w mały ogród zimowy, lub pełną naturalnego światła pracownię.

Wysokość budynku: jest liczona od poziomu terenu przy najniżej położonym wejściu do budynku, (pomijając wejścia będące wyłącznie wejściami do pomieszczeń gospodarczych lub technicznych), do górnej płaszczyzny stropu lub stropodachu nad najwyższą kondygnacją użytkową, łącznie z grubością izolacji cieplnej.

Żelbet, żelazobeton: beton uzbrojony wkładkami żelaznymi – prętami, linami, strunami, kablami, siatkami etc. Jest to element konstrukcyjny powszechnie stosowany w budownictwie. Powstaje w wyniku zalania mieszanką betonową szkieletu zbrojenia zamontowanego w deskowaniach. Beton jest materiałem znakomicie przenoszącym naprężenia ściskające, jednak nie posiada odpowiedniej wytrzymałości na naprężenia rozciągające, stąd, konieczność zastosowania stali, która doskonale przenosi siły rozciągające. Żelbet jest materiałem ogniotrwałym, odpornym na obciążenia stałe i zmienne, niepodatnym na korozję. Żelbet występuje w wersji monolitycznej – wówczas wykonuje się go na placu budowy – lub prefabrykowanej. Można z niego wykonać konstrukcję o dowolnym kształcie. Żelbet bywa często niepoprawnie nazywany żelbetonem.